بررسی زمین لرزه های القایی ناشی از مخزن سد مسجد سلیمان

قرار گرفتن طرح سد و نیروگاه مسجد سلیمان در زون لرزه زمین ساختی زاگرس که یکی از فعالترین زون های لرزه زمین ساختی کشور می باشد، ضرورت انجام مطالعات گسترده و بویژه بررسی اثر دریاچه سد بر تغییرات آهنگ لرزه خیزی منطقه را بیش از پیش آشکار می سازد. سد مسجد سلیمان با ارتفاع از پی بالغ بر 177 متر ، عرض تاج 15 متر، طول تاج برابر با 497 متر و با دریاچه ای به حجم 261 میلیون متر مکعب در سطح تراز نرمال، یکی از مرتفع ترین سدهای سنگریزه ای با هسته رسی قائم کشور محسوب می شود. بدیهی است که بدنه سد و حجم آب دریاچه آن در تغییر روند لرزه خیزی منطقه و بویژه در ایجاد زمین لرزه های القایی نقش بسزائی ایفا می کنند. به دنبال اتمام آبگیری مخزن(25/06/2002) با توجه به داده های شبکه های ملی و جهانی چون کاتالوگ پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله(iiees) و کاتالوگ (ehb) شاهد افزایش لرزه خیزی ها در منطقه مخزن سد بودیم و 90 روز پس از اتمام آبگیری در تاریخ 25/09/2002 زمین لرزه ای با بزرگی6/5= mw در منطقه سد مسجد سلیمان رخ می دهد. شبکه لرزه نگاری محلی در منطقه سد از ماه ژوئن سال 2006 نصب گردید و اطلاعات لرزه ای در فاصله زمانی 15 ماهه تا ماه آگوست سال 2007 مورد بررسی قرار گرفت. موقعیت اکثر زمین لرزه ها پس از آبگیری در قسمت شرق دریاچه سد در منتهی الیه گسل باغ ملک و در محل زیر مخزن مکان یابی شدند. بزرگترین زمین لرزه های رخ داده در بازه زمانی نصب شبکه لرزه نگاری محلی دارای بزرگاهایی معادل 6/3= ml و 9/3= ml بودند. مطالعات آماری صورت گرفته در منطقه سد با روش هایی چون محاسبه ضریب b در رابطه گوتنبرگ- ریشتر، مطالعه الگوی پیش لرزه ها و پس لرزه ها، آهنگ زوال پس لرزه ها، مطالعه ارتباط تغییرات سطح تراز آب با لرزه خیزی و مطالعه توزیع فرکتالی زمین لرزه ها، همگی دلالت بر القایی بودن زمین لرزه های رخ داده در قسمت شرق دریاچه سد و به خصوص در منتهی الیه گسل باغ ملک دارند. علی رغم نداشتن یک شبکه محلی در هنگام وقوع زمین لرزه 25/09/2002 (6/5= mw) به روشنی می توان القایی بودن این زمین لرزه را با استفاده از نتایج حاصل از محاسبات آماری انجام شده و به لطف داشتن منحنی تغییرات سطح تراز آب از ابتدای آبگیری مخزن و نیز پس لرزه های مکان یابی شده این زمین لرزه توسط تک ایستگاه نصب شده در محل مخزن پس از وقوع زمین لرزه، اثبات نمود. زمین لرزه 25/09/2002 مسجد سلیمان با بزرگی6/5= mw در واقع اولین و بزرگترین زمین لرزه القایی است که در ایران شناسایی و رویداده است.